konferencja

2-3 czerwca 2022

Platonizm w metafizyce
/ ontologii

źródła, dzieje, aktualność, krytyka

Patronat merytoryczny:

referat

dr Dydak K. Rycyk OFM

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

Czy Platon używa terminów eidos i idea zamiennie? Kilka uwag nt. etymologii i kontekstów stosowania terminów eidos oraz idea u Platona i u jego poprzedników

abstrakt

Postawione w tytule pytanie zdaje się mieć swoje źródło w relacji Arystotelesa (Met. 987b). Charakteryzując pokrótce filozofię Platona i akademików o uczestniczeniu (κατὰ μέθεξιν) pisze, że uzasadnienie porządku rzeczy widzieli w tym, że to, co jest (τὰ ὄντα), uczestniczy już nie w liczbach – jak chcieli pitagorejczycy – ale w tym, co Platon sam nazywał ideami (ἰδέαι). Nieco dalej jednak, znowu w kontekście zasady uczestniczenia, pisze inaczej, mianowicie o eidosach (κατὰ μέθεξιν … τοῖς εἴδειν). Faktycznie, oba przywołane przez Stagirytę terminy są obecne również u Platona. Czy oznacza to, że Platon używa ich zupełnie dowolnie i zamiennie? Jeśli nie, to czy zasada uczestniczenia, u Platona oddana raczej przez greckie τὸ μετέχειν, dotyczy ἰδέα, czy może raczej εἶδος? Czy w związku z tym relacja Arystotelesa, jak pisze Diogenes Laertios nieodrodnego (γνησιώτατος) ucznia Platona, jest w tej sprawie miarodajna?

Już uważna lektura strony 987b i kolejnych Metafizyki wskazuje, że Stagiryta omawiając poglądy zdecydowanie częściej używa terminu εἶδος. Nie rozwiewa to jednak postawionych wyżej wątpliwości.

Wydaje się więc, że aby móc należycie odpowiedzieć na kilka tych i innych jeszcze pytań, należy prześledzić kluczowe fragmenty i ich konteksty, w których Platon mówi o postaciach (εἴδη) i ideach (ἰδέαι), szczególnie zaś o idei będącego (τοῦ ὄντος ἰδέα) oraz o idei dobra (τοῦ ἀγαθοῦ ἰδέα). Pomocne będzie również wskazanie znaczenia, jakie oba etymologicznie bliskie sobie terminy posiadają wcześniej u tych mędrców, do których, niekiedy nie expressis verbis, w swoich tekstach odwołuje się sam Platon. Kilka takich loci philosophici, istotnych dla próby udzielenia odpowiedzi na postawione w tytule pytanie, zostanie zaprezentowanych w wystąpieniu.