Platonizm w metafizyce
/ ontologii

„W świecie wszystko jest tak, jak jest, i dzieje się, jak się dzieje; nie ma w nim żadnej wartości – a gdyby nawet była, to nie miałaby wartości.” Przyjęcie tej tezy Ludwiga Wittgensteina uniemożliwia podjęcie dyskusji o istnieniu (w świecie) wartości. Takie podejście wydaje się być pokłosiem argumentacji, która za sprawą Hume’a, Kanta i Moore’a traktowała przejście od „tak jest” do „tak powinno być” za błąd naturalistyczny. Czy można więc mówić o wartościach w kontekście ontologii, czyli ich istnienia, tak jak to czyniła dawna metafizyka, uznając, że wartość (dobra) przysługuje każdemu bytowi (ens et bonum convertuntur) czy nawet stanowi coś poprzedzającego byt (epekeina tes ousias)? Czy można, ale też jak można o nich mówić współcześnie na gruncie ontologii? Czy pozostaje nam tylko zgoda (i to nie powszechna), że „wartości nie istnieją, ale obowiązują” (Rickert)?

Willard van Orman Quine stwierdza, że na podstawowe pytanie ontologii „co istnieje?” można w prosty sposób odpowiedzieć: „Wszystko”. Wcześniej Alexius Meinong rozszerza koncepcję ontologii jako teorii bytu, skoncentrowanej dawniej na tym, co (naprawdę) istnieje, zastępując ją teorią przedmiotu, czyli wszelkich przedmiotów, w tym intencjonalnych i będących korelatami ludzkiego umysłu. W kontekście tak bogatej ontologii pytanie o istnienie wartości traci sens, nabiera natomiast znaczenia pytanie jak istnieją wartości, a także czym są i jaka jest ich struktura.

Jeśli jedno z klasycznych określeń wartości jako przedmiotu ludzkiego dążenia, zachwytu, aprobaty, wiąże ze sobą przedmiot i podmiot, to w zależności od tego na co padnie akcent, można mówić o obiektywnym lub subiektywnym sposobie istnienia wartości. Platonizm w swych różnych odmianach, począwszy od filozofii ucznia Sokratesa akcentował pierwsze podejście, ale zrozumienie na czym ten obiektywizm miałby polegać jest jednym z największych wyzwań ontologii wartości, która akcentuje ten sposób podejścia.

Chcemy na naszym pierwszym w tym roku seminarium otwierającym cykl „Platonizm w metafizyce/ontologii” przyjrzeć się jednym z najważniejszych interpretacji ontologii wartości z charakterystycznym – jak się wydaje – rysem platońskim, które przedstawili Max Scheler, Nicolai Hartmann i Roman Ingarden. Gościem specjalnym jest dr Alicja Pietras, m.in. autorka książki „W stronę ontologii Nicolaia Hartmanna i Martina Heideggera postneokantowskie projekty filozofii”.